Châu Âu tiến tá»›i má»™t xã há»™i không cần tiá»n mặt
Quyết định gần đây của Ngân hà ng Trung Æ°Æ¡ng châu Âu (ECB) vá» việc ngÆ°ng phát hà nh và lÆ°u thông tá» 500 euro từ cuối năm 2018 được xem là bÆ°á»›c Ä‘i đầu tiên, mở Ä‘Æ°á»ng cho việc tiến tá»›i má»™t xã há»™i phi tiá»n mặt ở châu Âu.
Tá» 500 euro sẽ từng bÆ°á»›c được rút khá»i thị trÆ°á»ng nhÆ° thế nà o?
Sau nhiá»u tháng trá»i "đánh tiếng", Ngân hà ng Trung Æ°Æ¡ng châu Âu (ECB) tại cuá»™c há»p Há»™i đồng Äiá»u hà nh ngà y 4/5 đã có quyết định chÃnh thức vá» số pháºn tá» bạc euro có mệnh giá cao nhất. Theo đó, từ cuối năm 2018 châu Âu sẽ ngừng phát hà nh tá» 500 euro và lÆ°u thông trên thị trÆ°á»ng. Hãng truyá»n thông Äức Deutsche Welle (DW) cho biết, mặc dù tá» bạc mầu hồng tÃm nà y chỉ chiếm 3,2% trong tổng số tiá»n giấy euro Ä‘ang được lÆ°u hà nh song chiếm trên 1/4 tổng giá trị tiá»n giấy euro lÆ°u hà nh trên thế giá»›i.
Äã từ lâu, tá» 500 euro chịu nhiá»u chỉ trÃch vì giá trị cao của nó cho phép má»™t số lượng lá»›n tiá»n mặt được trao đổi ngầm. Nó được xem là phÆ°Æ¡ng tiện lý tưởng cho các tá»™i phạm tham nhÅ©ng, lÆ°u hà nh tiá»n Ä‘en và cấp tà i chÃnh cho các hoạt Ä‘á»™ng bất hợp pháp, đặc biệt là các hoạt Ä‘á»™ng khủng bố. ChÃnh vì váºy, nó còn bị giá»…u cợt gá»i là 'Bin Laden'.
Theo DW, bên cạnh biện pháp từng bÆ°á»›c rút tá» 500 euro khá»i lÆ°u hà nh trên thị trÆ°á»ng, ECB sẽ Ä‘Æ°a các phiên bản an toà n hÆ¡n cho các tá» có mệnh giá 100 và 200 euro. ECB nhấn mạnh rằng, mặc dù việc sản xuất và phát hà nh tá» 500 euro có thể chấm dứt, song tá» bạc nà y vẫn là tiá»n tệ hợp lệ tháºm chà sau năm 2018. Các tá» tiá»n nà y luôn luôn có thể đổi tại tác ngân hà ng trung Æ°Æ¡ng trong khu vá»±c đồng euro.
Tiến tá»›i má»™t xã há»™i phi tiá»n mặt
Quyết định nà y của ECB được cho là bÆ°á»›c Ä‘i đầu tiên, mở Ä‘Æ°á»ng cho việc tiến tá»›i má»™t xã há»™i phi tiá»n mặt ở EU. Ông Carl-Ludwig Thiele, thà nh viên há»™i đồng Ä‘iá»u hà nh Ngân hà ng Trung Æ°Æ¡ng Äức - Bundesbank- tiên liệu rằng tiá»n mặt sẽ bị "khai tá»â€ trong vòng 10 năm tá»›i. Còn theo dá»± Ä‘oán của ông Mark Barnett, giám đốc MasterCard Anh, thá»i Ä‘iểm đó sẽ xảy ra muá»™n hÆ¡n là sau 30 năm nữa.
Ông Barnett cho biết đối vá»›i thế hệ tÆ°Æ¡ng lai việc cầm tiá»n mặt theo ngÆ°á»i cÅ©ng trông kỳ quặc nhÆ° chúng ta thấy ai đó mang má»™t túi và ng bên mình.
Và không chỉ ở châu Âu, hệ thống tà i chÃnh trên thế giá»›i nói chung Ä‘ang từng bÆ°á»›c tiến hoá tá»›i việc tiá»n mặt không còn tồn tại nữa. Các nÆ°á»›c Äan Mạch, Italy, Tây Ban Nha, Mêhico, Bỉ, Nga....Ä‘á»u hạn chế số tiá»n mặt được phép thanh toán trong má»—i giao dịch. Tại Thuỵ Äiển hiện nay giao dịch bằng tiá»n mặt Ãt hÆ¡n 5 năm trÆ°á»›c 27%. Tại nhiá»u nÆ°á»›c nhÆ° Hà Lan, Bỉ... việc thanh toán tiá»n mặt ở má»™t số nÆ¡i là khó thá»±c hiện hay không thể. Ngân hà ng ECB đã quyết định sẽ huá»· bá» tá» 500 euro.
Bá»™ trưởng Tà i chÃnh Mỹ Lawrence H. Summers và o đầu năm nay cÅ©ng lên tiếng vá» việc cân nhắc ngÆ°ng phát hà nh tá» 100 USD. Ông Barnett dá»± Ä‘oán hầu hết tiá»n mặt sẽ "biến mất" khá»i hệ thống tiá»n tệ trong vòng năm năm nữa tại Anh và Ai Len. Xu hÆ°á»›ng nà y rõ rà ng cho thấy thá»i kỳ hoà ng kim của tiá»n mặt đã Ä‘i và o dÄ© vãng và má»™t xã há»™i không tiá»n mặt chỉ còn là vấn Ä‘á» của thá»i gian.
Năm 2015, Nghị viện châu Âu cÅ©ng đã quyết định vá» cÆ¡ chế cho phép thá»±c hiện thanh toán Ä‘iện tá» rẻ hÆ¡n. Mức phà mà các ngân hà ng tÃnh đối vá»›i các cá»a hà ng cho việc sá» dụng thẻ ngân hà ng thông thÆ°á»ng được áp dụng ở mức kịch trần là 0,2% giá trị giao dịch và 0,3% đối vá»›i thẻ tÃn dụng.
Tiá»n mặt không bao giá» là "bạn†của chÃnh sách lãi suất âm Ä‘ang thịnh hà nh trên thế giá»›i. Châu Âu đã tiên phong thá»±c hiện chÃnh sách nà y và o năm 2014. Sau EU, má»™t loạt các nÆ°á»›c nhÆ° Nháºt Bản, Äan Mạch, Thuỵ Äiển, Thuỵ Sỹ... cÅ©ng áp dụng lãi suất âm. Tại Nháºt Bản, nhu cầu vá» trang sức đã bùng nổ kể từ khi Ngân hà ng Nháºt (BoJ) hạ lãi suất xuống dÆ°á»›i mức số không. NgÆ°á»i Nháºt đổ xô Ä‘i mua kim hoà n bằng tiá»n mặt để bảo vệ tiá»n khá»i sá»± kiểm soát của chÃnh phủ.
Khi tiá»n mặt không còn tồn tại nữa thì sẽ chỉ có hệ thống tiá»n Ä‘iện tá» hoạt Ä‘á»™ng. Má»™t xã há»™i không tiá»n mặt sẽ giúp các chÃnh phủ kiểm soát lÆ°u thông tiá»n trên thị trÆ°á»ng, theo dõi từng giao dịch và chống được việc trốn thuế, rá»a tiá»n và nhiá»u hoạt Ä‘á»™ng phạm pháp khác. Song có nhiá»u ý kiến cho rằng khi đó các chÃnh phủ có thể tá»± do định Ä‘oạt số tiá»n nằm trong ngân hà ng mà há» muốn và có thể đánh thuế mà không cần há»i han. Biện pháp nà y có thể giúp chÃnh phủ chống tá»™i phạm song nó Ä‘i ngược lại vá»›i quyá»n lợi của ngÆ°á»i dân là được chá»n sá» dụng tiá»n mặt.
Các ngân hà ng đóng vai trò quan trá»ng trong việc triển khai xã há»™i phi tiá»n mặt và cÅ©ng là đối tượng hưởng lợi khi tiá»n mặt không còn tồn tại. Song ngÆ°á»i ta cÅ©ng e sợ rằng khi đó các ngân hà ng sẽ có khuynh hÆ°á»›ng sá»›m hÆ¡n việc trong việc áp dụng lãi suất âm đối vá»›i khách hà ng gá»i tiết kiệm.
Quyết định thu hồi tá» 500 euro nằm trong khuôn khổ của cuá»™c đấu tranh chống hoạt Ä‘á»™ng cấp tà i chÃnh cho khủng bố. Vì thế nó nháºn được sá»± ủng há»™ mạnh mẽ của các nÆ°á»›c trong đó có Pháp. Song ngÆ°á»i Äức vốn cẩn trá»ng e ngại rằng đây là bÆ°á»›c tiến đầu tiên đến má»™t xã há»™i phi tiá»n mặt. NHTW Äức chÃnh thức bà y tá» quan Ä‘iểm chống việc cấm tiá»n mặt. Äức cÅ©ng là nÆ°á»›c có tỉ lệ sá» dụng tiá»n mặt cao nhất trong khu vá»±c EU vá»›i 79% tất cả các giao dịch được thanh toán bằng tiá»n mặt. Theo ông Thiele, việc cấm sá» dụng tiá»n mặt Ä‘i ngược lại quyá»n tá»± do và ngÆ°á»i dân có quyá»n bảo vệ sá»± riêng tÆ° và tá»± chá»n hình thức tiá»n nà o mình muốn sá» dụng, nhÆ° đại văn hà o Nga Dostoevsky đã từng nói “Tiá»n là tá»± doâ€.